We zijn in ons leven niet dagdagelijks bezig met het opmaken van een testament en vragen over erfenissen zijn zeker niet ‘top of mind’. Gelukkig maar!
Tot we in ons leven op een punt komen (bv. bij ziekte, door ouderdom, of een overlijden) waarop er toch vragen rijzen, wat er gebeurt met onze nalatenschap als wij er niet meer zijn.
Die vragen kunnen heel wat stress en emoties met zich meebrengen. Daarom is het belangrijk om hier op voorhand, als die emoties nog niet zo hoog oplaaien, goed over na te denken. Gewoon voor de gemoedsrust en om het gevoel te hebben dat alles goed geregeld is voor onze nabestaanden op het moment dat wij er zelf geen zeg meer over hebben. Door een testament op te maken kan je wat sturing geven aan je nalatenschap.
Maar hebben we wel een volledige vrijheid om te kiezen wat er met onze nalatenschap gebeurt?
Neen, die hebben we niet, toch niet altijd. In het Belgisch erfrecht kunnen we immers niet zomaar met ons vermogen doen wat we willen. Er bestaat zoiets als het reservataire deel van de nalatenschap. Het reservataire of voorbehouden deel van de nalatenschap gaat over het gedeelte van de nalatenschap dat dwingend aan bepaalde erfgenamen dient toe te komen, zijnde de reservataire erfgenamen. Enkel over het beschikbaar deel, datgene dat na de toekenning van de reserve overblijft. kan de erflater vrij beschikken.
Maar onze samenleving is de laatste jaren dermate gewijzigd, denk vb. maar aan alle nieuw-samengestelde gezinnen,zodat de vraag om meer vrijheid en meer flexibiliteit te voorzien bij het verdelen van een vermogen steeds groter werd.
Om hierin tegemoet te komen, heeft de wetgever vanaf 1 september een aantal wijzigingen doorgevoerd op het vlak van de reserve.
Wat die juist inhouden, zetten we voor u even op een rijtje:
Kinderen én ouders vóór 1 september 2018
Kinderen
Zoals hierboven reeds vermeld, zijn kinderen reservataire erfgenamen en hebben zij recht op een beschermd erfdeel. Vóór 1 september hing dat voorbehouden deel echter af van het aantal kinderen: hoe meer kinderen, hoe groter het deel in de nalatenschap dat voorbehouden werd, en hoe kleiner het deel waarover je vrij kon beschikken.
- 1 Kind had recht op de helft van de nalatenschap en bijgevolg kon over de andere helft vrij beschikt worden;
- 2 Kinderen hadden recht op 2/3de van de nalatenschap, over 1/3de was vrij te beschikken;
- 3 Kinderen of meer hadden recht op 3/4de van de nalatenschap. Hier kon dan over 1/4de vrij beschikt worden.
Geen kinderen
Ging iemand kinderloos door het leven, dan hadden de ouders en eventueel de grootouders recht op een reserve (dit laatste voor zoverre er geen afstammelingen en broer of zussen van de erflater tot de nalatenschappen kwamen). De wet stelde immers dat het voorbehouden erfdeel ¼ van de nalatenschap bedroeg per opgaande lijn. Was vb. enkel vader nog in leven bij het overlijden van het kind, dan erfde hij ¼ van de erfenis. Leefde op dat moment ook nog de overgrootmoeder aan moederszijde, dan erfde zij ook nog 1/4de van de nalatenschap en was er bijgevolg nog maar de helft over waarover het kind vrij kon beschikken.
Kinderen en ouders vanaf 1 september 2018
Kinderen
Vanaf 1 september 2018 is er een grote verandering opgetreden. We kunnen nu sowieso vrij beschikken over de helft van ons vermogen. Dit is niet meer afhankelijk van het aantal kinderen dat er zijn. Dus of het nu gaat over 1, 2, 3 of meer kinderen, ze hebben samen slechts een reserve van de helft van het vermogen , terwijl de erflater over de andere helft vrij kan beschikken.
Geen kinderen
Voor zij die kinderloos door het leven gaan, treedt ook een grote verandering op. Vaak was het niet de wens van kinderloze koppels dat een deel van hun nalatenschap voorbehouden werd voor hun ouders. Ze kozen er vaker voor om een groter deel na te laten aan hun partner. Voor gehuwden of wettelijk samenwonende koppels vormde dat geen probleem; zij konden de reserve van hun ouders ‘aantasten’ in het voordeel van hun echtgeno(o)te of wettelijk samenwonende partner. Feitelijk samenwonenden moesten hier wel steeds rekening mee houden.
Daar heeft de wetgever nu anders over beslist. De ouderlijke reserve verdwijnt. Wilt dat zeggen dat behoeftige ouders in de kou blijven staan? Neen, want deze reserve wordt vervangen door een onderhoudsvordering indien de ouder op het moment van het overlijden behoeftig is of door het overlijden behoeftig wordt.
De toegelichte punten zijn slechts een greep uit het nieuwe erfrecht. Aangezien het erfrecht een complexe juridische materie is, laat u zich best bijstaan door iemand die hierin onderlegd is, hetzij een advocaat, hetzij een notaris.
Wilt u graag ons juridisch advies, aarzel dan niet om contact op te nemen. Ingentia Advocaten helpt u graag verder!
